Warszawa jest stałym punktem w klasyce literatury polskiej. Szczególnie często opisywany jest okres II wojny światowej, ale nie tylko. W mieście toczy się akcja wielu kryminałów czy książek w stylu retro. Niezmiennie inspiruje także współczesnych autorów.

Nie sposób myśleć o Warszawie wyłącznie w kontekście teraźniejszości czy planów na przyszłość. Zbyt bliskie polskim sercom są wydarzenia związane z historią kraju, a zwłaszcza z II wojną światową i powstaniem warszawskim. Tak wiele się tu działo! Miasto nosi ślady wielu blizn, przechowuje pamięć o niewyobrażalnych tragediach, było też świadkiem odważnych czynów i bohaterskich zrywów, zostało niemal unicestwione, a jednak podniosło się z gruzów. Nic dziwnego, że stolica nieustannie inspiruje artystów, reżyserów i pisarzy.

Pogawędźmy o dawnej Warszawie

„Gawędy o Warszawie” Franciszka Galińskiego po raz pierwszy wydano w 1937 roku. Książka zachwyciła krytyków, a jej lekturę gorąco polecał sam Julian Tuwim! Najnowsze wydanie pochodzi z 2013 roku. Zawarte w książce historie i anegdoty spisane są lekkim, swobodnym piórem. Stanowią cenne i ciekawe źródło wiedzy o minionej Warszawie.
Znajdziemy tu mnóstwo interesujących dykteryjek i opowiastek o życiu codziennym dawnych Warszawiaków, ich rozrywkach, świętach i pogrzebach. Świetnie zobrazowane są rozmaite punkty architektury i infrastruktury dawnego miasta. Całości dopełniają ryciny, zdjęcia i reprinty planów historycznej Warszawy, które wzbogacają tę niezwykłą opowieść.

Oblicze wojny

Wiele napisano o Warszawie z okresu II wojny światowej. Chyba wszyscy znamy wspomnienia spisane przez Władysława Szpilmana. Tragiczne wydarzenia opisane w „Pianiście” związane są z niemiecką okupacją stolicy. Zamknięcie w getcie, utrata bliskich, konieczność ukrywania się, dojmująca samotność i głód, stale doskwierający autorowi, składają się na do bólu prawdziwe świadectwo tamtych czasów. Przedstawiony tu obraz wojny pozwala nam zobaczyć ją nie z punktu widzenia
potyczek militarnych czy bohaterskich zrywów, ale oczami zwykłego, zaszczutego człowieka, którego największym pragnieniem jest powrót do zwykłego, spokojnego życia. Bohater nieustannie pogrążony jest w beznadziei, a jednak zdarza się, że pomoc przychodzi z najmniej oczekiwanej strony. Autobiografia stała się bestsellerem, przetłumaczono ją na 38 języków. Doczekała się także doskonałej ekranizacji w reżyserii Romana Polańskiego.

Biedak z Marymontu

Debiut literacki Marka Hłaski pt. „Wilk” musiał czekać w szufladzie ponad 60 lat, nim w 2015 roku trafił wreszcie do rąk Czytelników. Opisuje losy młodego Ryśka Lewandowskiego, którego dorastanie przypada na dwudziestolecie międzywojenne. Ciekawa fabuła jest jednocześnie barwnym, przekonującym opisem biednej Warszawy.
Bohater mieszka w ubogiej dzielnicy wykluczonych, a jego sąsiadami są głównie bezrobotni i złodzieje. Dzień po dniu upływa mu w nędzy. Marzy o lepszym losie, jednak jest to marzenie nieokreślone, niesprecyzowane, nie prowadzi do niego żadna ścieżka. Przemyka przez życie chyłkiem niczym tytułowy wilk, bez widoków na szczęśliwą odmianę doli.

W kryminalnym PRL-u

Fabuła „Złego” Leopolda Tyrmanda osadzona jest w początkach lat 50. ubiegłego wieku. Jest to pozycja wręcz legendarna. Tytułowy bohater jest kimś w rodzaju współczesnego Robin Hooda, który staje w obronie słabych i wypowiada wojnę warszawskiemu półświatkowi. Jego działalność nie znajduje zrozumienia u milicji, która stara się za wszelką cenę dopaść Złego. Bohaterowie często się przemieszczają,
przez co mamy okazję poznać wiele warszawskich miejsc i środowisk – koników, handlarzy, dziennikarzy czy robotników. Splata się tu bardzo wiele wątków, a całość opisana została niezwykle kunsztownym językiem. „Zły” to zamieszczony na ponad 600 stronach świetny obraz Polski Ludowej. Na stronie początkowej książki autor umieścił dedykację: „Mojemu miastu rodzinnemu – Warszawie”.

Miasto XXI wieku

Na koniec dla odmiany proponujemy coś do poczytania na temat Warszawy na wskroś współczesnej.  „Mówi Warszawa” jest obszernym zbiorem opowiadań pod redakcją Marka Kochana. To 21 portretów miasta zgrupowanych w trzech częściach książki: miłości, pożegnania i powroty oraz rewolucje. Do grona autorów należą: Wojciech Albiński, Olga Berezyna, Sylwia Chutnik, Jacek Dehnel, Izabela Filipiak, Marek Kochan, Aleksander Kościów, Milena Laur, Antoni Libera, Kaja Malanowska, Marek Nowakowski,
Piotr Paziński, Tomasz Piątek, Monika Powalisz, Monika Rakusa, Sylwia Siedlecka, Bohdan Sławiński, Jerzy Sosnowski, Juliusz Strachota, Piotr Wojciechowski i Krzysztof Varga. Autorzy prezentują różne style, pokolenia i poglądy. Ich opowieści są bardzo różnorodne; nawiązują do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, pokazują rozmaite punkty widzenia. Łączy ich jeden wspólny temat: Warszawa. Treść książki została wzbogacona o ilustracje, fotografie, fotomontaże i panoramy miasta. Miłośnicy Warszawy będą zachwyceni.

 „Boso, ale w ostrogach”

Już sam tytuł książki Stanisława Grzesiuka sugeruje, że jest to opowieść z humorem. Chociaż jest to druga część autobiograficznej trylogii, powstała po słynnej „Pięć lat kacetu”, pokazuje  wcześniejsze lata – młodość autora, przypadającą na czasy przedwojenne. Grzesiuk spędził ją w biednej dzielnicy, Czerniakowie, nazywanej przez mieszkańców „Dołem”. Losy warszawskiego cwaniaka opisane są lekkim, prostym językiem z elementami gwary.
Autor snuje swe wspomnienia od lat szkolnych po wkroczenie w dorosłość, nie omijając rozmaitych rozrywek i niebezpiecznych przygód oraz czasu spędzanego z ferajną. Fabuła ostatnich rozdziałów osadzona jest już w czasie II wojny światowej. Książka jest znakomitym obrazem przedwojennego życia na warszawskim przedmieściu, szarego, lecz nakreślonego tak zabawnie i barwnie, że od razu czujemy klimat tamtych czasów.