Zakopane – stolica polskich gór, pełni jednocześnie rolę centrum kulturalnego, które od ponad stu lat ściąga pod Tatry wybitnych artystów. Spacer ich śladami, to zanurzenie się w fascynującą, podhalańską historię, przenikniętą umiłowaniem do sztuki i górskiej przyrody.
Historia miasta sięga XVI wieku, kiedy król Stefan Batory miał wydać tu pierwszy przywilej osadniczy. Rozkwit miejscowości nastąpił kilka wieków później — w drugiej połowie XIX wieku jej uroki, a także walory klimatyczne i lecznicze odkrył lekarz Tytus Chałubiński. W 1886 roku została uznana za uzdrowisko, a w 1889 roku liczyła już 3000 mieszkańców, modernizowana przez „męża opatrznościowego Tatr Polskich”, hrabiego Władysława Zamoyskiego. Pod Tatry zaczęli ściągać nie tylko kuracjusze, ale także artyści, spragnieni dobroczynnego powietrza i spotkania z urokami tutejszej przyrody. Bywali tu lub mieszkali tak znakomici twórcy, jak Henryk Sienkiewicz, Władysław Orkan, Stanisław Witkiewicz, Stefan Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy).
Do dzisiaj miasto pełni rolę centrum kulturalnego regionu Podhala. Możecie tu wziąć udział w wystawach, spotkać nietuzinkowe osobowości, poznać piękno lokalnego rękodzieła i posłuchać tradycyjnej, góralskiej muzyki.
Unikalny styl
Miejscem, od którego warto rozpocząć zwiedzanie kulturalnych zakątków Zakopanego, jest Muzeum Tatrzańskie. Należy do najstarszych w Polsce, a zostało powołane do życia jeszcze w 1889 roku przez Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego. W gmachu głównym, przy ul. Krupówki 10, w przepięknym, przedwojennym budynku zaprojektowanym przez Stanisława Witkiewicza (elewacja) i Franciszka Mączyńskiego (projekt techniczny), znajdują się wystawy ukazujące historię regionu oraz bogactwo kultury i przyrody.
Uwagę zwraca zwłaszcza część etnograficzna, dzięki której możemy m.in. poznać, jak wyglądało życie rodziny góralskiej w połowie XIX wieku. Sprzęty wykonywane z drewna, narzędzia, wyroby ze skóry, rzeźba, ceramika, instrumenty muzyczne i dawny strój – dzięki nim możemy przenieść się w czasie, zagłębiając się w podhalańskiej tradycji.
Aby odkryć jej niezaprzeczalne uroki, należy odwiedzić także pięknie zdobioną Willę Kolibę – muzeum stylu podhalańskiego. Okazały budynek, położony przy ul. Kościeliskiej, został stworzony według projektu Stanisława Witkiewicza, ojca Witkacego, a zarazem cenionego artysty. To właśnie jemu zawdzięczamy powstanie w drugiej połowie XIX wieku unikalnego stylu architektonicznego i zdobniczego, nawiązującego do lokalnej tradycji i rzemiosła. W udostępnionym dla zwiedzających wnętrzu możemy zwiedzać: jadalnię, salon i sypialnię na parterze, pokój właściciela budynku Zygmunta Gnatowskiego i lokum służącego na piętrze. Ta perła snycerstwa zachwyca do dzisiaj i uświadamia turystom, że Zakopane stanowi fascynujące miejsce, także z uwagi na swą niezwykle oryginalną estetykę.
Festiwalowe emocje i lokalne inicjatywy
Spacer po Zakopanem może być doskonałym pretekstem, by odwiedzić galerie lokalnych artystów oraz miejsca związane z kulturą. Drewniane perełki odnaleźć można w Galerii Antoniego Rząsy, nieżyjącego już rzeźbiarza. Odkryjemy tu dorobek artysty, porozmawiamy z rodziną, która prowadzi Galerię, a także weźmiemy udział w warsztatach. Miłośnicy młodej sztuki z pewnością odnajdą wiele ciekawych prac w budynku Zespołu Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara, gdzie funkcjonuje Galeria Strug. Przy okazji należy przyjrzeć się bliżej postaci patrona szkoły, rzeźbiarza, taternika, nauczyciela i przed laty dyrektora liceum. Chwili odpoczynku można zaznać w miejscu, które łączy bistro, galerię i miejsce widokowe – STRH przy popularnym deptaku Krupówki, w samym centrum miasta. Zjecie tu coś dobrego, napijecie się kawy lub piwa z lokalnego browaru, obejrzycie wystawę sztuki, umieszczoną w klimatycznym, wypełnionym drewnem wnętrzu. Atrakcją jest taras, z którego rozciąga się efektowny o każdej porze dnia widok na Tatry. W poszukiwaniu nowoczesnych pamiątek trzeba się wybrać do Bazy Tatry przy ul. Kościuszki 22, a miłośnicy mody powinni odwiedzić Fashion Street Krupówki 29, gdzie w regionalnych wnętrzach odnajdą światowe marki.
Rolę katalizatora życia artystycznego pełni obecnie Zakopiańskie Centrum Kultury. Dzięki jego działalności możemy brać udział w licznych wydarzeniach, a także podziwiać wystawy organizowane regularnie w Galerii Miejskiej. Warto śledzić program licznych festiwali, które odbywają się w Zakopanem, zwłaszcza sławnego Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich, a także Przeglądu Filmów o Sztuce, Wiosny Jazzowej, Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej czy Zakopiańskiego Festiwalu Literackiego. To wydarzenia, które ściągają pod Tatry uznanych twórców z Polski i zagranicy.
Skarby sztuki
Galeria Sztuki XX Wieku w willi Oksza, oddział Muzeum Tatrzańskiego, kryje prawdziwe skarby, które wyszły spod ręki tak znakomitych twórców, jak Rafał Malczewski, Leon Wyczółkowski, Zofia Stryjeńska czy owiany legendą Witkacy. Mieści się tu jedna z najbogatszych kolekcji ostatniego z wymienionych artystów, w tym wyjątkowo zasobny zbiór fotografii.
Władysław Hasior należał do najbardziej cenionych współczesnych artystów związanych z Zakopanem. Jego niezwykłe, doceniane na świecie prace – sławne sztandary, kompozycje przestrzenne czy rzeźby znalazły swoje miejsce w otwartej w latach 80. Galerii, ulokowanej w dawnej leżakowni sanatorium „Warszawianka”. Zmarły w 1999 roku Hasior był prawdziwie globalnym artystą, jego dzieła znajdziemy również m.in. w Paryżu, Sztokholmie, Rzymie, Sao Paulo, Edynburgu, Krakowie czy Warszawie.
Dla miłośników muzyki i teatru
Miłośnicy muzyki poważnej powinni odwiedzić jedyne na świecie Muzeum Karola Szymanowskiego (oddział Muzeum Narodowego w Krakowie), zlokalizowane w odnowionej niedawno willi Atma. Ten największy po Fryderyku Chopinie polski kompozytor często przebywał w Zakopanem, a pod koniec życia przeprowadził się pod Tatry i mieszkał przy ul. Kasprusie. Niedawny remont wprowadził do zabytkowego wnętrza, utrzymanego w stylu zakopiańskim, liczne multimedia, dzięki którym lepiej poznać można życie i twórczość wybitnego artysty. Odbywają się tu liczne koncerty i spotkania, poświęcone muzyce poważnej oraz historii Zakopanego, dlatego warto regularnie sprawdzać program bieżących wydarzeń.
Teatr Witkacego od dawna przyciąga uwagę miłośników Melpomeny. Założyli go w 1985 roku studenci i absolwenci wydziału aktorskiego i reżyserii dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, których połączyła idea poszukiwania artystycznej wolności, fascynacja teorią Czystej Formy Witkacego oraz niezgoda na retorykę ówczesnych władz komunistycznych. Placówka, kierowana od samego początku przez Andrzeja St. Dziuka, mieści się w dawnym Zakładzie Wodoleczniczym dr. Andrzeja Chramca i zyskała miano magicznego miejsca na mapie Zakopanego. Budynek od dawna jest związany ze sztuką, w I połowie XX wieku był miejscem spotkań elity intelektualno-artystycznej. Teatr i jego dyrektor posiadają w dorobku liczne nagrody, w tym Grand Prix i Statuetkę Talii XVIII Ogólnopolskiego Festiwalu Komedii TALIA, nagrodę miesięcznika „Teatr” czy nagrodę Związku Artystów Scen Polskich. Odbywa się tu również Ogólnopolski Festiwal Piosenki Retro, organizowany pod honorowym patronatem rodziny Foggów, popularyzujący dorobek kulturalny okresu dwudziestolecia międzywojennego oraz polskiej piosenki.
Bajkowe miejsce
Nazwisko Kornela Makuszyńskiego przywołuje często wspomnienia z dzieciństwa. Pisarz i publicysta pozostawił po sobie wspaniałą literaturę dla dzieci i młodzieży, w tym takie klasyki, jak „Przygody Koziołka Matołka”, „O dwóch takich co ukradli Księżyc” czy „Szatan z siódmej klasy”. Choć wiele nich powstało w Warszawie, to właśnie w Zakopanem możemy odwiedzić poświęcone twórcy muzeum, ulokowane w Willi Opolanka. Tutaj przed drugą wojną światową państwo Makuszyńscy spędzali wolne chwile, bawiąc często w gronie śmietanki artystycznej, by po 1945 roku osiąść w miejscowości na stałe. Zbiory ofiarowane przez wdowę po pisarzu, Janinę Gluzińską-Makuszyńską, zawierają cenne książki, fotografie, piśmiennictwo historycznoliterackie, rękopisy, korespondencję od czytelników oraz bogaty zbiór listów od wybitnych osobowości kultury i sztuki. Ponieważ Makuszyński należał do kolekcjonerów sztuki, pozostawił po sobie cenną kolekcję obrazów i rzeźb, projektów, zabytkowych mebli i licznych przedmiotów należących do dawnej sztuki użytkowej (zegary, szkło, porcelana) – jest również dostępna dla zwiedzających.
