Polityka zrównoważonej turystyki Krakowa, uwzględniająca aspekty gospodarcze, społeczne i ekologiczne – oto przyjęta przez miasto długoterminowa strategia, której celem jest zmiana oferty i odbudowa rynku turystycznego po pandemii.

Kraków, jako największy beneficjent turystyki zagranicznej w Polsce, został z powodu pandemii najbardziej poszkodowany. Turystyka jest jednym z kluczowych sektorów gospodarki miasta, odgrywającym znaczącą rolę w jego rozwoju. Widać to w jej wpływie na dochody budżetowe, liczbie generowanych miejsc pracy, udziale procentowym PKB oraz w procesie budowania międzynarodowej marki miasta.

Kryzys w turystyce

Pandemia Covid-19 spowodowała drastyczny spadek ruchu turystycznego w mieście i głębokie załamanie gospodarki turystycznej Krakowa. Dość powiedzieć, że w drugim kwartale 2020 roku Kraków odwiedziło tylko niecałe 3 tys. zagranicznych turystów, czyli mniej niż 1 proc. odwiedzających miasto rok wcześniej. W ciągu całego roku przyjechało niespełna 8 mln osób, w tym zaledwie 675 tys. z zagranicy (rok wcześniej było to ponad 14 mln turystów, w tym 3,3 mln zagranicznych). Z badań ruchu turystycznego wynika, że z powodu braku turystów Kraków stracił prawie 4 miliardy złotych. Nic więc dziwnego, że nastroje wśród lokalnych przedsiębiorców, prowadzących hotele, biura podróży i firmy transportowe nastawione na obsługę cudzoziemców, nie są najlepsze. Podobnie jest w organicznie połączonych z nimi branżach: eventowej, targowej czy gastronomii. Pewną nadzieją są ostatnie badania opinii, z których wynika, że prawie połowa Polaków zamierza w tym roku wyjechać na wakacje i preferują oni wypoczynek krajowy.

Pójść z duchem czasu

Ponieważ pandemia uderzyła w globalną turystykę, po jej przezwyciężeniu kwestią czasu jest sukcesywny powrót ruchu turystycznego. Daje to szansę, by na nowo nakreślić jego ramy, stawiając na zrównoważoną i odpowiedzialną turystykę, służącą mieszkańcom i rozwojowi miasta, a także przygotować mechanizmy reagowania na negatywne zjawiska społeczno-ekonomiczne, jakie może nieść nadmierny ruch turystyczny, takie jak np. turystyfikacja. W tym duchu Samorząd Miasta Krakowa przygotował dokument określający długofalową politykę turystyczną miasta oraz kierunki odbudowy turystyki po zakończeniu pandemii. Dokument “Polityka zrównoważonej turystyki w Krakowie 2021-2028” określa założenia kompleksowej polityki miasta w odniesieniu do sektora turystycznego i uwzględnia go w szerokiej polityce rozwojowej. Wskazuje również na konieczność reagowania na zjawiska społeczno-ekonomiczne, zachodzące pod wpływem turystyki oraz te, będące efektem pandemii Covid-19.

Miejsce dla każdego

Zrównoważenie turystyki ma polegać na znalezieniu kompromisu między oczekiwaniami krakowian, przedsiębiorców turystycznych (również będących mieszkańcami miasta) oraz oczekiwaniami turystów. Każda z tych grup, mająca różne interesy, powinna zaakceptować możliwość rezygnacji z części własnych korzyści na rzecz wspólnych wartości miasta. Pogoń za biciem rekordów w liczbie przyjezdnych, zwłaszcza weekendowych i szukających tanich rozrywek, powinna należeć do przeszłości. Jej miejsce ma zająć zrównoważone planowanie rozwoju gospodarki lokalnej, mające przynosić długoterminowe korzyści wszystkim wymienionym grupom. Jednak oprócz płaszczyzny ekonomicznej i społecznej, elementem troski i zainteresowania będzie także sfera środowiskowa. Kraków ma aktywnie kształtować otoczenie oraz budować społeczną świadomość i aktywność zapobiegającą dewastacji środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego.

Z rozwagą i szacunkiem

Wśród wielu rekomendacji, na uwagę zasługuje równoważenie gospodarki współdzielenia oraz przeciwdziałanie skutkom hipertrofii turystyki, charakteryzującej się nadmiernym wzrostem podaży i przyjazdów odwiedzających, przekraczającej dopuszczalne progi pojemnościowe oraz będącej przyczyną konfliktów społecznych. Kraków ma stymulować nowopowstające typy usług turystycznych gospodarki współdzielenia, w szczególności angażujące mieszkańców w świadczenie usług dla przyjezdnych, jeśli nie zaburzają zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie dbać o ich legalność oraz kontrolę. Miasto będzie uczestniczyć w procesie legislacyjnym, zarówno krajowym, jak i międzynarodowym oraz współpracować z globalnymi portalami rezerwacyjnymi w zakresie wymiany wiedzy, promocji i respektowania tożsamości Krakowa jako centrum historycznego. Zarządzanie obszarami specjalnymi i parkami kulturowymi ma zapobiec gentryfikacji turystycznej. Ważne jest także aktywne zarządzanie gospodarką nocną, promocja oferty kulturowej nawiązującej do dziedzictwa historycznego miasta i jego tożsamości oraz eliminacja negatywnych praktyk i skojarzeń związanych z Krakowem jako miejscem taniej rozrywki. Pomoże w tym zaangażowanie sektora biznesowego, np. poprzez programy promujące odpowiedzialnych przedsiębiorców, oraz zrzeszenie użytkowników miasta (w tym turystów) wokół idei “Respect Kraków”.

Kulturalnie i nowocześnie

Zaproponowano również plan zwiększenia integracji kultury i przemysłów kreatywnych z gospodarką turystyczną. Wydarzenia kulturalne mają zdolność zmieniania miast, budują ich markę, wykraczają daleko poza ich dziedzictwo materialne, ale często wrastają w ich tkankę, stając się istotną częścią dziedzictwa. Dlatego ważne z punktu widzenia Krakowa jest zintensyfikowanie działań na rzecz realizacji unikalnych wydarzeń, takich jak wystawy, festiwale, koncerty o prestiżowej randze krajowej lub międzynarodowej oraz zadbanie o ich cykliczność. Istotne będzie zaangażowanie przemysłów kreatywnych i usług pozaturystycznych oraz zwiększenie aktywności instytucji miejskich (np. Krakowskiego Biura Festiwalowego) w gospodarkę turystyczną. Konieczne jest także stworzenie cyfrowych narzędzi, umożliwiających powszechne korzystanie z komercyjnych ofert instytucji kultury i wydarzeń. Wszystkie te działania mają długoterminowo wpisywać się w cel Krakowa, jakim jest bycie kreatywną, korzystającą z potencjału kulturowego, nowoczesną i nowocześnie zarządzaną metropolią, miastem rozwijającym gospodarkę opartą na wiedzy, a jednocześnie przyjaznym do życia.