Ekologia od lat jest priorytetem działań władz Krakowa. Główny cel stanowi ograniczenie zanieczyszczenia powietrza i polityka zrównoważonego rozwoju. Chodzi o to, by zapewnić lepszy komfort życia mieszkańcom m.in. przez powiększenie i rewitalizację obszarów zielonych oraz dostęp do alternatywnych form transportu.

Walka ze smogiem

Początkowo, w 2009 r., rozpoczęto walkę z paleniem śmieci w domowych piecach. Później podjęto działania na rzecz usunięcia z rynku odpadów węglowych oraz zakazu spalania w przestarzałych kotłach, niespełniających standardów emisyjnych. Kolejnym etapem było dążenie do eliminacji palenia węglem i drewnem na obszarze miasta. Ostatecznie

1 września 2019 r. Kraków został objęty całkowitym zakazem palenia tymi środkami opałowymi. Trzeba zaznaczyć, że było to pierwsze miasto w Polsce, które wprowadziło tak radykalne rozwiązania antysmogowe. Likwidacja pieców węglowych niemal natychmiast poprawiła jakość powietrza, co pokazują dane z miejskich stacji monitoringu. Dodatkowo na początku 2021 r. z inicjatywy Krakowa władze czternastu gmin, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Metropolia Krakowska oraz Polski Alarm Smogowy, podjęły wspólną inicjatywę, której celem jest znaczące przyspieszenie wymiany starych źródeł ciepła i pełne wdrożenie małopolskiej uchwały antysmogowej. Uchwała ta zakazuje użytkowania pozaklasowych urządzeń spalających węgiel i drewno. Następnym priorytetem jest ograniczenie emisji spalin poprzez rozwój i dywersyfikację form komunikacji miejskiej, budowę wspierającej ją infrastruktury, rozwijanie infrastruktury alternatywnych form transportu (np. dróg rowerowych), promowanie i rozwijanie elektromobilności, a także realizację inicjatyw budujących i promujących zachowania proekologiczne wśród mieszkańców.

Klimatyczny kwartał

W drugiej połowie 2019 r. zapoczątkowano projekt “Zeroemisyjny Kraków”, przystępując do programu Deep Demonstrations, stworzonego przez organizację Climate KIC oraz Europejski Instytut Innowacji i Technologii. Kraków był pierwszym polskim miastem, które podjęło takie wyzwanie, polegające na osiągnięciu stanu neutralności klimatycznej, czyli zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2030 roku. Jednym z projektów, wchodzących w skład Zeroemisyjnego Krakowa, które przyniósł 2021 rok, jest wdrożenie koncepcji “15-minutowego miasta” Carlosa Moreno, profesora paryskiej Sorbony i światowej sławy miejskiego planisty. W mieście “15-minutowym” każdy mieszkaniec może zrealizować większość swoich potrzeb życiowych, takich jak: szkoła, praca, zakupy, rekreacja i rozrywka, w promieniu 15 minut spaceru lub jazdy rowerem od miejsca zamieszkania. Przekłada się to na zminimalizowanie potrzeby korzystania z samochodu, niższe zużycie energii i mniejszą ilość zanieczyszczeń. Efektem jest nie tylko wygoda, ale również ochrona klimatu. Miasta wpisujące się w tę ideę nie są tylko teoretyczną koncepcją, a za ich żywe przykłady uznaje się m.in. Aspern Seestadt w Wiedniu czy Rive Gauche w Paryżu. W Krakowie ten projekt urbanistyczny będzie wdrażany w pierwszej kolejności na obszarze Kazimierza i Grzegórzek pod nazwą „Klimatyczny kwartał”. Ma on zmniejszyć ruch samochodowy i usprawnić komunikację zbiorową. Jednocześnie przebudowa ulic i infrastruktury pod kątem ułatwień dla pieszych i rowerzystów umożliwi zagospodarowanie pozyskanych dzięki tym zmianom terenów, takich jak parkingi i ulice, na tereny zielone lub rekreacyjne. Ograniczy to konieczności podróży mieszkańców oraz poprawi jakość ich życia, a także kondycję zdrowotną, na którą wpłynie promowanie aktywności fizycznej i poprawa jakości powietrza przy zmniejszeniu emisji spalin i zwiększeniu ilości zieleni. W efekcie zmiany te wzmocnią dobrosąsiedzkie relacje i wesprą rozwój lokalnej przedsiębiorczości, nastawionej na realizację potrzeb miejscowej społeczności. “Klimatyczny kwartał” stworzy miejsce, w którym mieszkańcy będą chcieli nie tylko mieszkać, ale i spędzać czas wolny, mając większy wpływ na kształt swojej dzielnicy.

Krakowski Panel Klimatyczny

Rok 2021 zaowocował też kolejnym projektem: panelem obywatelskim pod nazwą Krakowski Panel Klimatyczny, którego inauguracyjne spotkanie odbyło się 10 kwietnia, po wcześniejszych konsultacjach z przełomu stycznia i lutego. Panel obywatelski to forma demokracji deliberacyjnej, czyli sposób podejmowania ważnych dla miasta decyzji przez losowo wyłonioną grupę jego mieszkańców, ale liczną i reprezentatywną. Celem sześciu spotkań panelowych, poświęconych zmianom klimatu i neutralności klimatycznej miasta, było wypracowanie odpowiedzi na pytanie: „Jak Miasto Kraków i mieszkańcy mogą ograniczyć zużycie energii i zwiększyć wykorzystanie energii odnawialnej?”. Działania związane z Panelem zostały zakończone 30 czerwca 2021 r., a głosy mieszkańców oraz organizacji pozarządowych w zakresie wspólnych działań w obszarze wyzwań klimatycznych zebrano w postaci rekomendacji. Efektem kilkumiesięcznych prac Panelu było ponad 100 rekomendacji, z których ostatecznie pod głosowanie zostało poddanych 35, a 32 uzyskały minimum 80-procentowe poparcie, mają więc one charakter wiążący. Wśród nich pojawiły się m.in. takie zalecenia:

  • Przygotowanie do końca 2022 r. Strategii Klimatycznej Krakowa, by jak najszybciej osiągnąć neutralność klimatyczną.
  • Opracowanie i wdrożenie programu edukacyjno-informacyjnego dla mieszkańców z uwzględnieniem potrzeb różnych grup odbiorców.
  • Utworzenie grupy doradców energetycznych, którzy służyliby pomocą mieszkańcom w zakresie realizacji inwestycji dotyczących termodernizacji i instalacji OZE.
  • Utworzenie „zeroemisyjnego” budynku Centrum Edukacji i Doradztwa Klimatycznego.
  • Organizacja edukacji, informacji i doradztwa w kwestiach związanych z klimatem na poziomie dzielnic Krakowa.

Rekomendacje wypracowane w trakcie I Krakowskiego Panelu Klimatycznego zostały też wykorzystane w ramach “Youth Krak Hack. W dobrym klimacie!” – piątej edycji hakatonu projektów społecznych skierowanej do krakowskiej młodzieży oraz studentów. W ramach wydarzenia tworzyli oni edukacyjno-informacyjne kampanie społeczne, skierowane do mieszkańców Krakowa, których celem jest kształtowanie postaw proklimatycznych. Zwycięskie projekty zostaną zrealizowane przez Gminę Miejską Kraków.